พุทธสุภาษิต ทั้งหมด 1517 สุภาษิตนี้ ซึ่งจัดทำและเผยแพร่โดยธรรมสภา ผมและทีมงานได้พิมพ์และจัดทำลงใน ไฟล์ Excel เพื่อให้ผู้ใฝ่ธรรมทุกท่าน สามารถนำไปจัดทำเป็นฐานข้อมูลเพื่อเผยแพร่ได้ต่อไป หรือนำไปเก็บไว้เพื่อเป็นประโยชน์พัฒนาธรรมส่วนตัวก็ตามความต้องการครับ
ตอนจัดพิมพ์ และอ่านซ้ำผมมีความซาบซึ้งและได้ประโยชน์เป็นอันมาก จึงอยากที่จะแบ่งปันให้ผู้สนใจทุกท่านด้วย ว่าง ๆ ก็แวะมาที่ kusol.com อีกนะครับ ขอให้ทุกท่านเจริญรุ่งเรืองยิ่งในธรรม และ ช่วยกันนำธรรมะที่ดีงามมาสู่สังคมไทยเราให้มาก ๆ นะครับ
โหลดได้ที่
http://www.fungdham.com/download/book/supasitload.xlsขอบคุณเว็บฟังธรรม
1 หมวดธรรมเบื้องต้น ตนเป็นที่พึ่งของตน
2 หมวดธรรมเบื้องต้น ปัญญาย่อมประเสริฐกว่าทรัพย์
3 หมวดธรรมเบื้องต้น คนขยัน ย่อมหาทรัพย์ได้
4 หมวดธรรมเบื้องต้น คนโง่ คนพาล ไม่ควรเป็นผู้นำ
5 หมวดธรรมเบื้องต้น ชนะตนนั่นแหละประเสริฐกว่า
6 หมวดธรรมเบื้องต้น พูดอย่างไร ทำได้อย่างนั้น
7 หมวดธรรมเบื้องต้น คำจริงเป็นสิ่งไม่ตาย
8 หมวดธรรมเบื้องต้น การกู้หนี้ เป็นทุกข์ในโลก
9 หมวดธรรมเบื้องต้น บัณฑิตย่อมฝึกตน
10 หมวดธรรมเบื้องต้น ผู้ให้ย่อมเป็นที่รัก
11 หมวดธรรมเบื้องต้น จงเตือนตน ด้วยตนเอง
12 หมวดธรรมเบื้องต้น ความสุขอื่น ยิ่งกว่าความสงบไม่มี
13 หมวดธรรมเบื้องต้น บิดามารดา เป็นบูรพาจารย์ของบุตร
14 หมวดธรรมเบื้องต้น คนเห็นแก่ตัว เป็นคนสกปรก
15 หมวดธรรมเบื้องต้น ความมีสติป้องกันความเลวร้ายได้
16 หมวดธรรมเบื้องต้น คนโกรธย่อมฆ่าได้แม้มารดาของตน
17 หมวดธรรมเบื้องต้น ฟังด้วยดี ย่อมได้ปัญญา
18 หมวดธรรมเบื้องต้น เมื่อคบคนดีกว่าตน ตนเองก็ดีขึ้นมาทันที
19 หมวดธรรมเบื้องต้น อยู่ร่วมกับคนชั่ว ย่อมมีแต่ความทุกข์
20 หมวดธรรมเบื้องต้น คนเกียจคร้าน ย่อมไม่พบความสุข
21 หมวดธรรมเบื้องต้น สัตว์โลกย่อมเป็นไปตามกรรม
22 หมวดธรรมเบื้องต้น ความเป็นเพื่อนไม่มีในคนพาล
23 หมวดธรรมเบื้องต้น ผู้ฝึกตนได้เป็นผู้ประเสริฐสุดในหมู่มนุษย์
24 หมวดธรรมเบื้องต้น พึงชนะคนโกรธ ด้วยความไม่โกรธ
25 หมวดธรรมเบื้องต้น วาจาของคน ย่อมส่องเห็นน้ำใจ
26 หมวดธรรมเบื้องต้น ปราชญ์ว่า มีชีวิตอยู่ด้วยปัญญาประเสริฐที่สุด
27 หมวดธรรมเบื้องต้น ความประมาท เป็นทางแห่งความตาย
28 หมวดธรรมเบื้องต้น ผู้ให้ย่อมผูกมิตรไว้ได้
29 หมวดธรรมเบื้องต้น ถ้าจะทำ ก็ควรทำให้จริง
30 หมวดธรรมเบื้องต้น ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว
31 หมวดธรรมเบื้องต้น ธรรมย่อมรักษาผู้ประพฤติธรรม
32 หมวดธรรมเบื้องต้น ความชั่วเมื่อทำแล้ว ย่อมเดือนร้อนภายหลัง
33 หมวดธรรมเบื้องต้น คนล่วงทุกข์ได้เพราะความเพียร
34 หมวดธรรมเบื้องต้น บิดามารดาเป็นพรหมของบุตร
35 หมวดธรรมเบื้องต้น คบคนดี ย่อมเจริญขึ้น
36 หมวดธรรมเบื้องต้น ธรรมที่ประพฤติดีแล้ว ย่อมนำสุขมาให้
37 หมวดธรรมเบื้องต้น ความกตัญญูกตเวที เป็นเครื่องหมายของคนดี
38 หมวดธรรมเบื้องต้น ความพร้อมเพรียงของหมู่คณะย่อมนำสุขมาให้
39 หมวดธรรมเบื้องต้น การไม่คบคนชั่วเป็นมิตร เป็นมงคลอันอุดมยิ่ง
40 หมวดธรรมเบื้องต้น ความอดทน นำสุขมาให้
41 หมวดธรรมเบื้องต้น กินคนเดียว ย่อมไม่ได้ความสุข
42 หมวดธรรมเบื้องต้น เมตตา เป็นเครื่องค้ำจุนโลก (กรมพระยาวชิรญาณวโรรส)
43 หมวดธรรมเบื้องต้น พึงสละทรัพย์ เพื่อรักษาอวัยวะ พึงสละอวัยวะ เพื่อรักษาชีวิต พึ่งสละ ทั้งทรัพย์ อวัยวะ และ ชีวิต เพื่อรักษาธรรม (ความถูกต้อง)
44 หมวดบุคคล คนไม่ถูกนินทา ไม่มีในโลก
45 หมวดบุคคล ผู้มีความรู้ในทางที่ชั่ว เป็นผู้เสื่อม
46 หมวดบุคคล ผู้มีความรู้ในทางที่ดี เป็นผู้เจริญ
47 หมวดบุคคล พวกโจร เป็นเสนียดของโลก
48 หมวดบุคคล ผู้เกลียดธรรม เป็นผู้เสื่อม
49 หมวดบุคคล ผู้ชอบธรรม เป็นผู้เจริญ
50 หมวดบุคคล สตรีเป็นมลทินของพรหมจรรย์
51 หมวดบุคคล ผู้เคารพผู้อื่น ย่อมมีความเคารพตนเอง
52 หมวดบุคคล ควรทำแต่ความเจริญ อย่าเบียดเบียนผู้อื่น
53 หมวดบุคคล ความสัตย์นั่นแล ดีกว่ารสทั้งหลาย
54 หมวดบุคคล คนย่อมเป็นที่เกลียดชัง เพราะขอมาก
55 หมวดบุคคล ผู้ถึงพร้อมด้วยองคคุณ หาได้ยาก
56 หมวดบุคคล คนเมื่อโกรธแล้ว มักพูดมาก
57 หมวดบุคคล คนเมื่อรักแล้ว มักพูดมาก
58 หมวดบุคคล พึงป้องกันภัยที่ยังมาไม่ถึง
59 หมวดบุคคล วิญญูชนตำหนิ ดีกว่าคนพาลสรรเสริญ
60 หมวดบุคคล บุรุษอาชาไนย หาได้ยาก
61 หมวดบุคคล ความคุ้นเคย เป็นญาติอย่างยิ่ง
62 หมวดบุคคล คำสัตย์แล เป็นวาจาไม่ตาย
63 หมวดบุคคล บรรพชิตผู้ไม่สำรวม ไม่ดี
64 หมวดบุคคล พระราชา เป็นเครื่องปรากฏของแว่นแคว้น
65 หมวดบุคคล สัตบุรุษ ไม่มีในชุมนุมใด ชุมนุมนั้นไม่ชื่อว่าสภา
66 หมวดบุคคล กวีเป็นที่อาศัยแห่งคาถาทั้งหลาย
67 หมวดบุคคล สัตบุรุษ ไม่ปราศรัยเพราะความได้กาม
68 หมวดบุคคล ผู้ฟังมาก ต้องพิจารณาเป็นสำคัญ
69 หมวดบุคคล มีบางคนในโลกที่ยับยั้งการกระทำด้วยความละอาย
70 หมวดบุคคล คนจะประเสริฐ ก็เพราะการกระทำ และ ความประพฤติ
71 หมวดบุคคล อ่อนไป ก็ถูกเขาหมิ่น แข็งไป ก็มีภัยเวร
72 หมวดบุคคล คนได้เกียรติ เพราะความสัตย์
73 หมวดบุคคล บัณฑิตย่อมรักษาอินทรีย์
74 หมวดบุคคล พระมหากษัตริย์ทรงเครื่องรบ ย่อมสง่า
75 หมวดบุคคล สมณะในศาสนานี้ ไม่เป็นข้าศึกในโลก
76 หมวดบุคคล บัณฑิตย่อมไม่แสดงอาการขึ้นลง
77 หมวดบุคคล ผู้ขอย่อมไม่เป็นที่รักของผู้ถูกขอ
78 หมวดบุคคล บุตรเป็นที่ตั้งของมนุษย์ทั้งหลาย
79 หมวดบุคคล บัณฑิตมีความไม่เพ่งโทษผู้อื่นเป็นกำลัง
80 หมวดบุคคล สมณะ พึงตั้งอยู่ในภาวะแห่งสมณะ
81 หมวดบุคคล คนมีปัญญาทราม ย่อมพร่าประโยชน์เสีย
82 หมวดบุคคล ไม่ควรขอสิ่งที่รู้ว่าเป็นที่รักของเขา
83 หมวดบุคคล ความสันโดษเป็นทรัพย์อย่างยิ่ง
84 หมวดบุคคล คนผู้มีสติ มีความเจริญทุกเมื่อ
85 หมวดบุคคล คนซื่อตรง ไม่พูดคลาดความจริง
86 หมวดบุคคล ผู้มีปัญญาย่อมไม่ขอเลย
87 หมวดบุคคล คนมีสติ ย่อมได้รับความสุข
88 หมวดบุคคล สามีเป็นเครื่องปรากฎของสตรี
89 หมวดบุคคล ผู้ไหว้ ย่อมได้รับการไหว้ตอบ
90 หมวดบุคคล ผู้ทำสักการะ ย่อมได้รับการสักการะ
91 หมวดบุคคล ไม่ควรดูหมิ่นลาภของตน
92 หมวดบุคคล คนมีสติ เป็นผู้ประเสริฐทุกวัน
93 หมวดบุคคล คนอ่อนแอ ก็ถูกเขาดูหมิ่น
94 หมวดบุคคล มีญาติมาก ๆ ยังประโยชน์ให้สำเร็จ
95 หมวดบุคคล สตรี เป็นสูงสุดแห่งสิ่งของทั้งหลาย
96 หมวดบุคคล ผู้รักษา ควรมีสติรักษา
97 หมวดบุคคล ได้สิ่งใด พึงพอใจในสิ่งนั้น
98 หมวดบุคคล สมณะ พึงเป็นสมณะที่ดี
99 หมวดบุคคล อสัตบุรุษ ย่อมไปนรก
100 หมวดบุคคล ผู้บูชา ย่อมได้รับการบูชา
101 หมวดบุคคล สติ เป็นธรรมเครื่องตื่นอยู่ในโลก
102 หมวดบุคคล สติจำเป็นในที่ทั้งปวง
103 หมวดบุคคล คนโง่ ไม่ควรเป็นผู้นำ
104 หมวดบุคคล พระราชา เป็นประมุขของประชาชน
105 หมวดบุคคล ผู้ใดไม่พูดเป็นธรรม ผู้นั้นไม่ใช่สัตบุรุษ
106 หมวดบุคคล อสัตบุรุษ แม้นั่งอยู่ในที่นี้เองก็ไม่ปรากฎ เหมือนลูกศรที่ยิงไปกลางคืน
107 หมวดบุคคล ฤษีทั้งหลาย มีสุภาษิตเป็นธงชัย
108 หมวดบุคคล ผู้ประกอบด้วยทมะ และ สัจจะนั้นแล ควรครองผ้ากาสาวะ
109 หมวดบุคคล พึงตามรักษาความสัตย์
110 หมวดบุคคล สัตบุรุษมีสวรรค์เป็นที่ไปในเบื้องหน้า
111 หมวดบุคคล บรรดาภริยาทั้งหลาย ภริยาผู้เชื่อฟังเป็นผู้ประเสริฐ
112 หมวดบุคคล ปราชญ์ มีกำลังบริหารหมู่ให้ประโยชน์สำเร็จได้
113 หมวดบุคคล ความสันโดษด้วยปัจจัยตามมีตามได้ นำสุขมาให้
114 หมวดบุคคล คนมีปัญญาทราม ย่อมแนะนำในทางที่ไม่ควรแนะนำ
115 หมวดบุคคล พูดอย่างใด พึงทำอย่างนั้น
116 หมวดบุคคล ความสงัดของผู้สันโดษมีธรรมปรากฎ เห็นอยู่ นำสุขมาให้
117 หมวดบุคคล สัตบุรุษยินดีในการเกื้อกูลสัตว์
118 หมวดบุคคล ผู้สงบระงับ ย่อมอยู่เป็นสุข
119 หมวดบุคคล มารดา บิดา ท่านว่าเป็นพรหมของบุตร
120 หมวดบุคคล สัตบุรุษไม่ปราศรัยเพราะใคร่กาม
121 หมวดบุคคล ผู้ถูกขอเมื่อไม่ให้สิ่งที่เขาขอ ย่อมไม่เป็นที่รักของผู้ขอ
122 หมวดบุคคล คนมีปัญญา ย่อมไม่ประกอบในทางอันไม่ใช่ธุระ
123 หมวดบุคคล บรรพชิตฆ่าผู้อื่น เบียดเบียนผู้อื่น ไม่เป็นสมณะเลย
124 หมวดบุคคล คนโง่ มีกำลังบริหารหมู่ย่อมไม่สำเร็จประโยชน์
125 หมวดบุคคล คนฉลาด ย่อมละบาป
126 หมวดบุคคล พึงประพฤติให้พอเหมาะพอดี
127 หมวดบุคคล ผู้มุ่งประโยชน์โดยไร้อุบาย ย่อมลำบากที่จะได้ประโยชน์นั้น
128 หมวดบุคคล ชื่อว่าบัณฑิตย่อมทำประโยชน์ให้สำเร็จได้แล
129 หมวดบุคคล คนมีปัญญาทราม ย่อมทำความประทุษร้าย
130 หมวดบุคคล ถ้าพระราชาเป็นผู้ทรงธรรม ราษฎรทั้งปวงก็เป็นสุข
131 หมวดบุคคล คนแข็งกระด้างก็มีเวร
132 หมวดบุคคล กลิ่นของสัตบุรุษย่อมหวนทวนลมได้
133 หมวดบุคคล ท่านผู้เป็นที่พึ่ง ย่อมประกอบด้วยกรุณายิ่งใหญ่
134 หมวดบุคคล ภริยาผู้ฉลาด ย่อมนับถือสามี และ คนที่ควรเคารพทั้งปวง
135 หมวดบุคคล มารดาบิดาท่านว่าเป็นบูรพาจารย์ (ของบุตร)
136 หมวดบุคคล ปราชญ์ได้โภคทรัพย์แล้ว ย่อมสงเคราะห์ญาติ
137 หมวดบุคคล สัตบุรุษได้ตั้งมั่นในความสัตย์ที่เป็นอรรถและเป็นธรรม
138 หมวดบุคคล ผู้ปราศจากทมะ และ สัจจะ ไม่ควรครองผ้ากาสาวะ
139 หมวดบุคคล อสัตบุรุษย่อมไปนรก
140 หมวดบุคคล คนมีปัญญาทราม ย่อมประกอบการอันไม่ใช่ธุระ
141 หมวดบุคคล ผู้มีความดีจงรักษาความดีของตนไว้
142 หมวดบุคคล มารดาบิดาเป็นที่นับถือของบุตร
143 หมวดบุคคล สาธุชนย่อมหลุดพ้นเพราะไม่ยึดมั่นถือมั่น
144 หมวดบุคคล ผู้กินคนเดียว ไม่ได้ความสุข
145 หมวดบุคคล สัตบุรุษ ยินดีในการเกื้อกูลสัตว์
146 หมวดบุคคล สัตบุรุษย่อมปรากฏในที่ไกล เหมือนภูเขาหิมพานต์
147 หมวดบุคคล สัตบุรุษ ย่อมขจรไปทั่วทุกทิศ
148 หมวดบุคคล ในหมู่มนุษย์ ผู้ฝึกตนแล้วเป็นผู้ประเสริฐสุด
149 หมวดบุคคล คนมีปัญญา ย่อมแนะนำในทางที่ควรแนะนำ
150 หมวดบุคคล บรรดาบุตรทั้งหลาย บุตรผู้เชื่อฟังเป็นผู้ประเสริฐ
151 หมวดบุคคล พระราชาจงรักษาประชาราษฎร์
152 หมวดบุคคล พระมหากษัตริย์เป็นผู้ประเสริฐสุด
153 หมวดบุคคล คนโง่รู้สึกว่าตนโง่ จะเป็นผู้ฉลาดเพราะเหตุนั้นได้บ้าง
154 หมวดบุคคล บัณฑิตย่อมเว้นสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์ ถือเอาแต่สิ่งที่เป็นประโยชน์
155 หมวดบุคคล บัณฑิตผู้สมบูรณ์ด้วยศีล ย่อมรุ่งเรืองเหมือนไฟที่ส่องทางสว่าง
156 หมวดบุคคล บุรุษจะเป็นบัณฑิตในทุกสถานก็หาไม่ สตรีคิดการได้ฉับไวก็เป็นบัณฑิต
157 หมวดบุคคล ไม่พึงดูหมิ่นลาภของตน ไม่ควรเที่ยวปรารถนาลาภของผู้อื่น ภิกษุปรารถนาลาภของผู้อื่น ย่อมไม่บรรลุสมาธิ
158 หมวดบุคคล ถ้าท่านกลัวทุกข์ ถ้าท่านไม่รักทุกข์ ก็อย่าทำบาปกรรมทั้งในที่แจ้ง ทั้งในที่ลับ
159 หมวดบุคคล ผู้ใดเป็นผู้เยือกเย็น ไม่มีอุปธิ ไม่ติดในกาม ผู้นั้นเป็นพราหมณ์ เป็นผู้ดับแล้ว อยู่เป็นสุขทุกเมื่อ
160 หมวดบุคคล ชนเหล่าใดฉลาดในขนบธรรมเนียมโบราณ และประกอบด้วยจารีตประเพณีดี ชนเหล่านั้นย่อมไม่ไปสู่ทุคคติ
161 หมวดบุคคล ผู้ใดจักไม่ทำตามโอวาทที่ผู้รู้ได้บอกแล้ว ผู้นั้นจักถึงความย่อยยับ เหมือนพ่อค้า ถึงความย่อยยับเพราะพวกโจรสลัดฉะนั้น
162 หมวดบุคคล ผู้ใดรีบในกาลที่ควรช้า และ ช้าในกาลที่ควรรีบ ผู้นั้นเป็นคนเขลา ย่อมถึงทุกข์ เพราะการจัดทำโดยไม่แยบคาย
163 หมวดบุคคล ผู้ใดทำกรรมชั่วแล้ว ละเสียได้ ด้วยกรรมดี ผู้นั้นย่อมยังโลกนี้ให้สว่าง เหมือนพระจันทร์พ้นจากเมฆหมอกฉะนั้น
164 หมวดบุคคล ผู้ใดช้าในการที่ควรช้า และ รีบในการที่ควรรีบ ผู้นั้นเป็นผู้ฉลาด ย่อมถึงสุข เพราะการจัดทำโดยแยบคาย
165 หมวดบุคคล ผู้บรรลุธรรมอย่างสูงสุดไม่มีความต้องการในโลกทั้งปวง ย่อมไม่เศร้าโศกในความตาย เหมือนผู้ออกพ้นจากเรือนที่ถูกไฟใหม้
166 หมวดบุคคล ผู้ใดเลี้ยงมารดาบิดาโดยธรรม บัณฑิตย่อมสรรเสริญผู้นั้นในโลกนี้ เขาละไปแล้ว ย่อมบันเทิงในสวรรค์
167 หมวดบุคคล ผู้ใดไม่โกรธ ไม่ผูกโกรธ ไม่ลบหลู่ ถึงความหมดจด มีทิฏฐิสมบูรณ์ มีปัญญา พึงรู้ว่าผู้นั้นเป็นอริยะ
168 หมวดบุคคล ใคร่ครวญติ คนฉลาดจะประพฤติไม่ขาด ตั้งมั่นด้วยปัญญาและศีล ประดุจแท่งทองชมพูนุท
169 หมวดบุคคล ผู้ใดยกย่องตน และดูหมิ่นผู้อื่น เป็นคนเลว เพราะการถือตัวเอง พึงรู้ว่าผู้นั้นเป็นคนเลว
170 หมวดบุคคล ผู้ใดไม่ฆ่าเอง ไม่ให้ผู้อื่นฆ่า ไม่ชนะเอง ไม่ให้ผู้อื่นชนะ ผู้นั้นชื่อว่ามีเมตตาต่อสัตว์ทั้งปวง และ ไม่มีเวรกับใคร ๆ
171 หมวดบุคคล ผู้ไม่โกรธ ฝึกตนแล้ว เป็นอยู่อย่างสม่ำเสมอ หลุดพ้นเพราะรู้ชอบ สงบระงับ และ คงที่ จะมีความโกรธมาแต่ไหน
172 หมวดบุคคล มุนีเหล่าใด เป็นผู้ไม่เบียดเบียน สำรวมทางกายเป็นนิตย์ มุนีเหล่านั้น ย่อมไปสู่สถานไม่จุติ ที่ไปแล้วไม่ต้องเศร้าโศก
173 หมวดบุคคล ผู้ใดตัดความข้องทั้งปวงแล้ว บรรเทาความกระวนกระวายใจได้, ผู้นั้นถึงความสงบใจ เป็นผู้สงบระงับ ย่อมอยู่เป็นสุข
174 หมวดบุคคล ถ้าเป็นผู้มีอินทรีย์สมบูรณ์ สงบและยินดีในทางสงบแล้ว จึงชื่อว่าชนะมาร พร้อมทั้งพาหนะ ทรงไว้ซึ่งกายอันมีในที่สุด
175 หมวดบุคคล ผู้ที่มารดาบิดาเลี้ยงมาโดยยากอย่างนี้ ไม่บำรุงมารดาบิดา ประพฤติผิดในมารดาบิดาย่อมเข้าถึงนรก
176 หมวดบุคคล ความโกรธเกิดขึ้นแก่คนโง่เขลาไม่รู้แจ้ง เพราะความแข่งดี เขาย่อมถูกความโกรธนั้นแลเผา
177 หมวดบุคคล ผู้ไม่สันโดษด้วยภริยาของตน ย่อมซุกซนในหญิงแพศยา และประทุษร้ายภริยาของคนอื่น นั่นเป็นเหตุแห่งความเสื่อม
178 หมวดบุคคล คนไม่มีโชค มีศิลป์หรือไม่มีศิลป์ก็ตาม ขวนขวายรวบรวมทรัพย์ใดไว้ได้เป็นอันมาก ส่วนคนมีโชค ย่อมบริโภคทรัพย์เหล่านั้น
179 หมวดบุคคล ราคะ โทสะ และอวิชชา อันผู้ใดหลุดพ้นแล้ว, ผู้นั้นเป็นผู้คงที่ มีสายล่ามขาดแล้ว ไม่มีเครื่องผูก ย่อมไม่ติดในที่นั้น
180 หมวดบุคคล นรชนผู้กำหนัดในกาม ยินดีในกาม หมกมุ่นในกาม ทำบาปทั้งหลาย ย่อมเข้าถึงทุคคติ
181 หมวดบุคคล ผู้ใดมักโกรธ ผูกโกรธไว้ ลบหลู่เขาด้วยความชั่ว มีความเห็นวิบัติ มีมายา พึงรู้ว่าคนนั้นเป็นคนเลว
182 หมวดบุคคล บัณฑิตทั้งหลายกล่าวถึงผู้นิ่งทางกาย นิ่งทางวาจา นิ่งทางใจ ไม่มีอาสวะ ถึงพร้อมด้วยปัญญา ผู้ละสิ่งทั้งปวงได้ ว่าเป็นมุนี
183 หมวดบุคคล บุคคลไม่ควรนิยมการกล่าวคำเท็จ ไม่ควรทำความเสน่หาในรูปโฉม ควรกำหนดรู้มานะ และ ประพฤติงดเว้นจากความผลุนผลัน
184 หมวดบุคคล บุรุษจะเป็นบัณฑิตในที่ทั้งปวงก็หาไม่, แม้สตรีก็เป็นบัณฑิต มีปัญญาเฉียบแหลมในที่นั้น ๆ ได้เหมือนกัน
185 หมวดบุคคล ผู้ตั้งใจประพฤติตนเป็นคนโสด เขารู้กันว่าเป็นบัณฑิต, ส่วนคนโง่ฝักใฝ่ในเมถุน ย่อมเศร้าหมอง
186 หมวดบุคคล คนเขลาคิดว่าเรามีบุตร เรามีทรัพย์ เขาจึงเดือนร้อน ที่แท้ตนของตนก็ไม่มี จะมีบุตร มีทรัพย์มาแต่ไหนเล่า
187 หมวดบุคคล ผู้ใดไม่มีความอาลัย รู้แล้ว หาความสงสัยมิได้ เราเรียกผู้หยั่งลงสู่อมตะบรรลุประโยชน์แล้วนั้น ว่าเป็นพราหมณ์
188 หมวดบุคคล คนเหล่าใดเขลา มีปัญญาทราม มีความคิดเลว ถูกความหลงปกคลุม, คนเช่นนั้น ย่อมติดเครื่องผูกอันมารทอดไว้นั้น
189 หมวดบุคคล บัณฑิตกล่าวถึงผู้มีกายสะอาด มีวาจาสะอาด มีใจสะอาด ไม่มีอาสวะ ถึงพร้อมด้วยความสะอาดล้างบาปแล้ว ท่านว่าเป็นผู้สะอาด
190 หมวดบุคคล ท่านทั้งหลายจงดำเนินตามทางที่สร่างความเมา บรรเทาความโศก เปลื้องสงสาร เป็นที่สิ้นทุกข์ทั้งปวง โดยความเคารพ
191 หมวดบุคคล ตราบเท่าที่บาปยังไม่ให้ผล คนเขลายังเข้าใจว่ามีรสหวาน แต่บาปให้ผลเมื่อใด คนเขลาย่อมประสบทุกข์เมื่อนั้น
192 หมวดบุคคล ผู้เป็นคนขัดเคืองเหนียวแน่น ปรารถนาลามก ตระหนี่ โอ้อวด ไม่ละอาย และ ไม่เกรงกลัวบาป พึงรู้ว่าผู้นั้นเป็นคนเลว
193 หมวดบุคคล บัณฑิตไม่ศึกษา เพราะอยากได้ลาภ, ไม่ขุ่นเครือง เพราะเสื่อมลาภ, ไม่ยินดียินร้ายเพราะตัณหา และ ไม่ติดในรสทั้งหลาย
194 หมวดบุคคล เมื่อสัตบุรุษให้สิ่งที่ให้ยาก ทำกรรมที่ทำได้ยาก, อสัตบุรุษย่อมทำตามไม่ได้ เพราะธรรมของสัตบุรุษ ยากทีอสัตบุรุษจะประพฤติตาม
195 หมวดบุคคล บุคคลเป็นคนเลวเพราะชาติก็หาไม่ เป็นผู้ประเสริฐเพราะชาติก็หาไม่ แต่เป็นคนเลวเพราะการกระทำ เป็นผู้ประเสริฐเพราะการกระทำ
196 หมวดบุคคล คนเหล่าใด อันเทวทูตตักเตือนแล้วยังประมาทอยู่ คนเหล่านั้นเข้าถึงกายอันเลว ย่อมเศร้าโศกสิ้นกาลนาน
197 หมวดบุคคล บัณฑิตขัดขวางโจรผู้นำของไป, ส่วนสมณะนำไปย่อมเป็นที่รัก, บัณฑิตย่อมยินดีต้อนรับสมณะผู้มาบ่อย ๆ
198 หมวดบุคคล ผู้มีปรีชาได้โภคะแล้ว ย่อมสงเคราะห์หมู่ญาติ, เพราะการสงเคราะห์นั้น เขาย่อมได้เกียรติ ละไปแล้ว ย่อมบันเทิงในสวรรค์
199 หมวดบุคคล สัตบุรุษย่อมปรากฎได้ในที่ไกล เหมือนภูเขาหิมพานต์ อสัตบุรุษถึงนั่งอยู่ในที่นี้ก็ไม่ปรากฎ เหมือนกับลูกศรที่ยิงไปกลางคืน
200 หมวดบุคคล ผู้ถูกมานะหลอกลวง เศร้าหมองอยู่ในสังขาร ถูกลาภและความเสื่อมย่ำยี ย่อมไม่ลุถึงสมาธิ
201 หมวดบุคคล ผู้ใดเห็นศีล ปัญญา และสุตะ ในตน, ผู้นั้นย่อมประพฤติประโยชน์ตน และ ผู้อื่นทั้ง 2 ฝ่าย
202 หมวดบุคคล ผู้ใดมีสติเฉพาะหน้า เจริญเมตตาไม่มีประมาณ, สังโยชน์ของผู้เห็นความสิ้นแห่งอุปธินั้นย่อมเบาบาง
203 หมวดบุคคล ความปรารถนาลามก ไม่ละอาย ไม่เอื้อเฟื้อ เพราะเหตุใด, เขาย่อมสร้างบาป เพราะเหตุนั้น เขาไปสู่อบายเพราะเหตุนั้น
204 หมวดบุคคล ผู้ไม่ประทุษร้ายมิตร ไปสู่แว้นแคว้น ตำบล หรือ เมืองหลวงใด ๆ ก็ตาม ย่อมมีผู้บูชาในที่ทั้งปวง
205 หมวดบุคคล ผู้มีปัญญาเหล่าใด ประกอบด้วยศึล ยินดีในความสงบด้วยปัญญา ผู้มีปัญญาเหล่านั้น เว้นไกลจากความชั่วแล้ว ไม่ต้องเชื่อผู้อื่น
206 หมวดบุคคล มารดาบิดา ท่านว่าเป็นพรหม เป็นบูรพาจารย์ เป็นที่นับถือของบุตร และเป็นผู้อนุเคราะห์บุตร
207 หมวดบุคคล ผู้ใดมีความสัตย์ มีธรรม มีความไม่เบียดเบียน มีความสำรวม และมีความข่มใจ ผู้นั้นแลชื่อว่าผู้มีปัญญา หมดมลทิน เขาเรียกท่านว่า เถระ
208 หมวดบุคคล กามทั้งหลายมีความยินดีน้อย มีทุกข์มาก บัณฑิตรู้ดังนี้แล้ว ไม่ใยดีในกามแม้เป็นทิพย์
209 หมวดบุคคล ผู้ไม่ระเริงในอารมณ์ที่ชอบใจ ไม่ประกอบในความดูหมิ่น เป็นผู้ละเอียดเฉียบแหลม ย่อมไม่เชื่อง่าย ไม่หน่ายแหนง
210 หมวดบุคคล สมณะภายนอกไม่มี, สังขารเที่ยงไม่มี, ความหวั่นไหวของพระพุทธเจ้าทั้งหลายไม่มี, เหมือนรอยเท้าในอากาศ
211 หมวดบุคคล ผู้มีสติย่อมหลีกออก ท่านไม่ยินดีในที่อยู่ ท่านย่อมละที่อยู่ได้ ดุจหงส์ละเปือกตมไปฉะนั้น
212 หมวดบุคคล พระอรหันต์ทั้งหลาย อยู่ในที่ใด คือบ้านก็ตาม ป่าก็ตาม ที่ลุ่มก็ตาม ที่ดอนก็ตาม ที่นั้นย่อมเป็นภูมิน่ารื่นรมย์
213 หมวดบุคคล คนทรามปัญญาได้ยศแล้ว ย่อมประพฤติแต่การอันไม่เกิดคุณค่าแก่ตน ปฏิบัติแต่ในทางที่เบียดเบียน ทั้งตน และ คนอื่น
214 หมวดบุคคล เหตุอย่างหนึ่ง ทำให้คนหนึ่งได้รับการสรรเสริญ เหตุอย่างเดียวกันนั้น ทำให้อีกคนหนึ่งได้รับการนินทา
215 หมวดบุคคล แผ่นดินนี้ ไม่อาจทำให้เรียบเสมอกันทั้งหมด ได้ฉันใด มนุษย์ทั้งหลายจะทำให้เหมือนกันหมดทุกคนก็ไม่ได้ฉันนั้น
216 หมวดบุคคล ผู้ใด วิญญูชนพิจารณาดูอยู่ทุกวัน ๆ แล้วกล่าวสรรเสริญ ผู้นั้น ใครเล่าจะควรติเตียนเขาได้
217 หมวดบุคคล คนที่ถูกนินทาอย่างเดียว หรือ ได้รับการสรรเสริญอย่างเดียว ไม่เคยมีมา แล้วจักไม่มีต่อไป ถึงในขณะนี้ก็ไม่มี
218 หมวดบุคคล คนจะชื่อว่าเป็นผู้ใหญ่ เพียงเพราะมีผมหงอกก็หาไม่ ถึงวัยของเขาจะหง่อม ก็เรียกว่าแก่เปล่า
219 หมวดบุคคล สิ่งเดียวกันนั่นแหละดีสำหรับคนหนึ่ง แต่เสียสำหรับอีกคนหนึ่ง เพราะฉะนั้นสิ่งใด ๆ มิใช่ว่าจะดีไปทั้งหมด และ ก็มิใช่จะเสียไปทั้งหมด
220 หมวดบุคคล บุคคล รู้แจ้งธรรมะที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงแล้ว จากผู้ใด พึงนอบน้อมผู้นั้นโดยเคารพ เหมือนพราหมณ์นับถือการบูชาไฟ ฉะนั้น
221 หมวดบุคคล ผู้มีปัญญาเหล่าใด ขวนขวายในฌาน ยินดีในความสงบ อันเกิดจากเนกขัมมะ เทวดาทั้งหลายก็พอใจ ต่อผู้มีปัญญา ผู้รู้ดีแล้ว และ ผู้มีสติเหล่านั้น
222 หมวดบุคคล ผู้ประกอบตนในสิ่งที่ไม่ควรประกอบ และ ไม่ประกอบตนในสิ่งที่ควรประกอบ ละประโยชน์เสียถือตามชอบใจ ย่อมเป็นที่กระหยิ่มต่อผู้ประกอบตนเนือง ๆ
223 หมวดบุคคล ผู้ใดทำ ราคะ โทสะ มานะ และ มักขะ ให้ตกไป เหมือนทำให้เมล็ดผักกาดตกจากปลายเหล็กแหลม, เราเรียกผู้นั้นว่าพราหมณ์
224 หมวดบุคคล การบำเพ็ญประโยชน์โดยไม่ฉลาดในประโยชน์ จะนำความสุขมาให้ไม่ได้เลย ผู้มีปัญญาทราม ย่อมพร่าประโยชน์ ดุจลิงเฝ้าสวนฉะนั้น
225 หมวดบุคคล บุคคลถึงความสำเร็จแล้ว (พระอรหันตผล) ไม่สะดุ้ง ปราศจากตัณหา ไม่มีกิเลศเครื่องยั่วยวน ตัดลูกศรอันจะนำไปสู่ภพได้แล้ว ร่างกายนี้จึงชื่อว่ามีในที่สุด
226 หมวดบุคคล กษัตริย์ พราหมณ์ แพศย์ ศูทร จัณจาล และ คนงานชั้นต่ำทั้งปวง สงบเสงี่ยมแล้ว ฝึกตนแล้ว ก็ปรินิพพานเหมือนกันหมด
227 หมวดบุคคล ผู้ดับกิเลสได้แล้วหมดความหวั่นไหวนั้นรู้ที่สุด ทั้ง 2 แล้ว ย่อมไม่ติดในท่ามกลางด้วยปัญญา, เราเรียกผู้นั้นว่าเป็นมหาบุรุษ ผู้นั้นละตัณหา เครื่องเย็บร้อยใจในโลกนี้ได้แล้ว
228 หมวดบุคคล ผู้ใดไม่มีความยึดถือว่าของเรา ในนามรูปโดยประการทั้งปวง และ ผู้ใดย่อมไม่เศร้าโศกเพราะนามรูปที่ไม่มีอยู่, ผู้นั้นแลท่านเรียกว่าภิกษุ
229 หมวดบุคคล นรชนใดไม่เชื่อ (ตามเขาว่า) รู้จักพระนิพพาน อันอะไร ๆ ทำไม่ได้ ตัดเงื่อนต่อได้ มีโอกาสอันขจัดแล้ว และ คายความหวังแล้ว, ผู้นั้นแล เป็นบุรุษสูงสุด
230 หมวดบุคคล ผู้ติดใจในการบริโภคกาม ยินดีหมกมุ่นในกามทั้งหลาย ย่อมไม่รู้สึกซึ่งความถลำตัว เหมือนปลาถลันเข้าลอบที่เขาดักไว้ไม่รู้สึกตัว ฉะนั้น
231 หมวดบุคคล ผู้ฉลาดหลักแหลม แสดงเหตุและไม่ใช้เหตุได้แจ่มแจ้ง และ คาดเห็นผลประจักษ์ ย่อมเปลี้องตน (จากทุกข์) ได้ฉับพลัน อย่ากลัวเลย เขาจักกลับมาได้
232 หมวดบุคคล ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลระลึกถึงพระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ อยู่อย่างนี้ ความกลัว ความครั้นคร้าม ขนพองสยองเกล้าจักไม่มี
233 หมวดบุคคล ผู้ใดละมานะ มีตนตั้งมั่นดีแล้ว มีใจดี หลุดพ้นในที่ทั้งปวง อยู่ในป่าคนเดียว เป็นผู้ไม่ประมาท, ผู้นั้นพึงข้ามฝั่งแห่งแดนมฤตยู
234 หมวดบุคคล ผู้ใดรู้ธรรมของอสัตบุรุษ และ ของสัตบุรุษ ทั้งภายใน ทั้งภายนอก มีเทวดา และ มนุษย์บูชาในโลกทั้งปวง ผู้นั้นจึงล่วงข่ายคือเครื่องข้องได้ และ เป็นมุนี
235 หมวดบุคคล ภิกษุไม่ควรหวั่นไหวเพราะนินทา ได้รับสรรเสริญ ก็ไม่ควรเหิมใจ พึงบรรเทาความโลภกับความตระหนี่ ความโกรธ และ ความส่อเสียดเสีย
236 หมวดบุคคล คนบางจำพวกเหล่าใดไม่สำรวมในกาม ยังไม่ปราศจากราคะ เป็นผู้บริโภคกามในโลกนี้, คนเหล่านั้นถูกตัณหาครอบงำ ลอยไปตามกระแส (ตัณหา) ต้องเป็นผู้เข้าถึงชาติชราร่ำไป
237 หมวดบุคคล โจรผู้มีความชั่ว ถูกเขาจับได้ซึ่งหน้า ย่อมเดือนร้อนเพราะกรรมของตนฉันใด ประชาชนผู้มีความชั่ว ละไปแล้ว ย่อมเดือดร้อนเพราะกรรมของตนในโลกหน้าฉันนั้น
238 หมวดบุคคล บัณฑิตละราคะ โทสะ และ โมหะ ทำลายสังโยชน์ได้แล้ว ย่อมไม่หวาดเสียวในการสิ้นชีวิต, พึงเที่ยวไปผู้เดียว เหมือนนอแรด ฉะนั้น
239 หมวดบุคคล เพราะนักปราชญ์มีสติตั้งมั่นในธรรมวินัยนี้ ไม่เสพกามและบาป พึงละกามพร้อมทั้งทุกข์ได้ ท่านจึงกล่าวบุคคลนั้นว่า ผู้ไปทวนกระแส
240 หมวดบุคคล บัณฑิต ย่อมไม่ประพฤติกรรมชั่ว เพราะเหตุแห่งสุขเพื่อตน, สัตบุรุษอันทุกข์ถูกต้องแม้พลาดพลั้งไป ก็ไม่ยอมละธรรม เพราะฉันทาคติ และ โทสาคติ
241 หมวดบุคคล ผู้ฉลาดละเครื่องกั้นจิต 5 ประการ กำจัดอุปกิเลสทั้งหมด ตัดรักและชังแล้ว อันตัณหา และทิฏฐิอาศัยไม่ได้ พึงเที่ยวไปผู้เดียวเหมือนนอแรดฉะนั้น
242 หมวดบุคคล เราคิดค้นหาทุกทิศแล้ว ก็ไม่พบผู้อื่นซึ่งเป็นที่รักยิ่งกว่าตนในที่ไหน ๆ , ถึงผู้อื่นก็มีตนเป็นที่รักมากอย่างนี้ เพราะฉะนั้นผู้รักตนจึงไม่ควรเบียดเบียนผู้อื่น
243 หมวดบุคคล ผู้ไม่ละโมภ ไม่อำพราง ไม่กระหาย ไม่ลบหลู่ ขจัดโมหะ ดุจน้ำฝาดแล้ว ไม่มีความมุ่งหวัง ครอบงำโลกทั้งหมด ควรเที่ยวไปผู้เดียว เหมือนนอแรด
244 หมวดบุคคล ผู้ใดปราศจากการติดในกามทั้งปวง ล่วงฌานอื่นได้แล้ว อาศัยอากิญจัญญายตนฌาน น้อมใจไปในสัญญาวิโมกข์อันประเสริฐ ผู้นั้นจะพึงอยู่ในอากิญจัญญานตนฌานนั้น ไม่มีเสื่อม
245 หมวดบุคคล เมื่อใดบัณฑิตรู้ว่าชรา และ มรณะเป็นทุกข์ กำหนดรู้ทุกข์ ซึ่งเป็นที่อาศัยแห่งปุถุขน มีสติเพ่งพินิจอยู่ เมื่อนั้น ย่อมไม่ประสบความยินดีที่ยิ่งกว่านั้น
246 หมวดบุคคล คนใดมีท้องพร่อง ย่อมทนความหิวได้ ผู้ฝึกตน มีความเพียร กินดื่มพอประมาณ ไม่ทำบาป เพราะอาหาร ท่านเรียกคนนั้นแล ว่าสมณะในโลก
247 หมวดบุคคล ผู้มีปัญญานั้น ย่อมเล็งเห็นกามคุณ เป็นของไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และเป็นโรค, ผู้เห็นอย่างนี้ ย่อมละความพอใจในกาม อันเป็นทุกข์ เป็นภัยใหญ่ได้
248 หมวดบุคคล บุคคลไม่ควรทำบาปซึ่งเป็นเครื่องกังวลในโลกทั้งปวง ด้วยกาย วาจา หรือด้วยใจ มีสติสัมปชัญญะ ละกามทั้งหลายได้แล้ว ไม่ควรเสพทุกข์อันประกอบด้วยสิ่งที่ไร้ประโยชน์
249 หมวดบุคคล ผู้ใดพิจารณาเห็นความยิ่งและหย่อนในโลกแล้ว ไม่มีความหวั่นไหวในอารมณ์ไหน ๆ ในโลก, เรากล่าวว่า ผู้นั้นเป็นผู้สงบ ไม่มีกิเลสดุจควันไฟ ไม่มีทุกข์ ปราศจากตัณหา ข้ามชาติชราได้
250 หมวดบุคคล ผู้ติดในส่งที่ยึดถือว่าของเรา ย่อมละความโศกเศร้า ความรำพัน และ ความตระหนี่ไม่ได้ เพราะฉะนั้น มุนีทั้งหลายผู้เห็นความปลอดภัย จึงละความยึดถือไปได้
251 หมวดบุคคล ผู้ใด ระมัดระวังอินทรีย์เหล่านั้น รู้จักอินทรีย์ 6 ตั้งอยู่ในธรรม ยินดีในความซื่อตรง และ ความอ่อนโยน ล่วงกิเลสเครื่องข้องเสียได้ ละทุกข์ได้ทั้งหมด เที่ยวไป, ผู้นั้น เป็นธีรชน ย่อมไม่ติดในสิ่งที่เห็นแล้ว และ ได้ฟังแล้ว
252 หมวดบุคคล ผู้ปราศจากราคะ และกำจัดโทสะได้แล้วนั้น พึงเจริญเมตตาจิตไม่มีประมาณ ผู้นั้น งดอาชญาในสัตว์ทั้งปวงแล้ว ไม่ถูกติเตียน ย่อมเข้าถึงสถานอันประเสริฐ
253 หมวดบุคคล คนผู้ตื่นขึ้นแล้ว ย่อมไม่เห็นอารมณ์ อันประจวบด้วยความฝันฉันใด คนผู้อยู่ ย่อมไม่เห็นชน อันตนรักทำกาละล่วงไปแล้วฉันนั้น
254 หมวดบุคคล ผู้ใดมีจิตคุ้มครองแล้ว ฟังคำสอนของพระชินเจ้า ผู้นั้นชื่อว่าให้อาสวะทั้งปวงสิ้นไป ทำให้แจ้งซึ่งอกุปปธรรม, บรรลุความสงบอย่างยิ่ง ไม่มีอาสวะ ย่อมดับสนิท
255 หมวดบุคคล เมื่อเกิดเหตุร้ายแรง ย่อมต้องการคนกล้าหาญ เมื่อเกิดข่าวตื่นเต้น ย่อมต้องการคนหนักแน่น เมื่อมีข้าวน้ำบริบูรณ์ ย่อมต้องการคนที่รัก เมื่อเกิดเรื่องราวลึกซึ้ง ย่อมต้องการบัณฑิต
256 หมวดบุคคล ขุมกำลังของคนพาล คือการจ้องหาโทษของคนอื่น ขุมกำลังของบัณฑิต คือการไตร่ตรองโดยพินิจ
257 หมวดบุคคล ผู้ครองเรือนขยัน ดีข้อหนึ่ง มีโภคทรัพย์แล้วแบ่งปัน ดีข้อสอง ถึงทีได้ผลสมหมาย ไม่มัวเมา ดีข้อสาม ถึงคราวสูญเสียประโยชน์ ไม่หมดกำลังใจ ดีครบสี่
258 หมวดบุคคล คฤหัสถ์ชาวบ้าน เกียจคร้าน ไม่ดี บรรพชิตไม่สำรวม ไม่ดี ผู้ครองแผ่นดินไม่ใคร่ครวญก่อนทำ ไม่ดี บัณฑิตมักโกรธ ไม่ดี
259 หมวดบุคคล คนนั่งนิ่ง เขาก็นินทา คนพูดมาก เขาก็นินทา แม้แต่คนพูดพอประมาณ เขาก็นินทา คนไม่ถูกนินทา ไม่มีในโลก
260 หมวดบุคคล ผู้ใดใช้ทรัพย์จำนวนพันประกอบพิธีบูชาทุกเดือน สม่ำเสมอ ตลอดเวลาร้อยปี การบูชานั้นจะมีค่ามากมายอะไร &nb
